Etykiety produktów spożywczych - na co zwracać uwagę?

MICHAŁ WRZOSEK • dawno temu

"Czytaj etykiety, zanim coś kupisz" - wielu z nas słyszało w swoim życiu podobne zalecenia. Na co powinniśmy zwrócić uwagę? I jak interpretować pojawiające się na opakowaniu informacje? Czytaj dalej, a etykiety produktów spożywczych przestaną mieć dla Ciebie tajemnice!

Warto czytać etykiety na produktach spożywczych (zoranm/Getty Images)

Skład

Wielu z nas doskonale zdaje sobie sprawę jak ważny jest skład produktu. Często, zwłaszcza w przypadku nieznanych nam wcześniej produktów, decydujemy się również na jego szybką analizę.

Jak prawidłowo czytać skład? Przede wszystkim, musisz wiedzieć, że składniki wymieniane są w kolejności od największej do najmniejszej zawartości w danym produkcie. Jeżeli więc, przykładowo, na drugim miejscu w składzie jogurtu owocowego znajduje się cukier, lepiej zrezygnować z jego zakupu.

Producenci są zobowiązani do podawania ilości (najczęściej w procentach) składnika będącego kluczowym dla "tożsamości" produktu. Przykładowo, w przypadku jogurtu truskawkowego, musi zostać podana konkretna zawartość truskawek. Podobne zasady obowiązują jeżeli dany składnik został przedstawiony na opakowaniu — np. w przypadku soku, na którego opakowaniu widnieją jabłko i mango, producent musi podać konkretną ich zawartość w produkcie.

Warto więc zwracać na to uwagę i wybierać produkty o jak największej zawartości składników "kluczowych" i jak najmniejszej — dodatków i wypełniaczy. Przykładem będą tu chociażby przetwory mięsne o jak największej zawartości mięsa, czy przetwory owocowe lub warzywne o jak największej zawartości danego składnika (np. w przypadku ketchupu — pomidorów).

Na jakie pułapki warto uważać? Przede wszystkim różne nazwy oznaczające właściwie ten sam składnik — cukier. Maltodekstryna, syrop fruktozowy, syrop kukurydziany, glukoza, fruktoza — wszystko to oznacza niestety cukier w różnych formach. Warto również unikać produktów mających w składzie olej palmowy, a także wszelkie, częściowo utwardzone tłuszcze — są one bowiem źródłem niezwykle niekorzystnych dla zdrowia izomerów trans kwasów tłuszczowych.

Oczywiście, należy także wybierać produkty o jak najmniejszej zawartości dodatków — musisz jednak pamiętać, że niektóre (zwłaszcza naturalne) dodatki do żywności są konieczne, aby utrzymać odpowiednią strukturę i trwałość produktu. Warto więc podchodzić do tej kwestii z rozwagą — jeden czy dwa dodatki nie powinny nas odstraszać, powinniśmy za to unikać produktów, w których liczba dodatków przewyższa sam podstawowy skład produktu.

Wartość odżywcza

Kolejnym ważnym elementem etykiety produktu spożywczego jest wartość odżywcza. Producenci żywności obowiązkowo muszą podawać na opakowaniu takie informacje jak: wartość energetyczna, zawartość białka, węglowodanów, tłuszczu. Koniecznie muszą się na nim również znaleźć informacje dotyczące składników odżywczych, których nadmiar może wywoływać problemy zdrowotne: nasyconych kwasów tłuszczowych, cukru oraz soli.

Dzięki temu, możesz upewnić się, że w Twojej diecie nie znajdzie się ich zbyt duża ilość. Jak to zrobić? Warto np. porównywać podobne produkty i wybierać te, o jak najmniejszej zawartości składników w nadmiarze szkodliwych dla zdrowia.

Data ważności

Czy wiesz jak prawidłowo interpretować datę ważności produktu? Wbrew pozorom, nie jest to tak proste jak się wydaje! Przede wszystkim, w zależności od produktu, na opakowaniu znajduje się termin przydatności do spożycia albo data minimalnej trwałości.

Czym się od siebie różnią? Termin przydatności do spożycia to domena produktów stosunkowo mało trwałych — nabiału, mięsa, ryb, jaj, a także większości produktów, które znaleźć możemy w sklepowej lodówce. Właśnie dlatego, termin przydatności do spożycia przedstawiany jest zwykle w formie dokładnej daty (co do dnia) i oznakowany pojęciem "należy spożyć do". Po przekroczeniu podanego terminu, produkt zaczyna tracić swoje właściwości, może również dojść do rozwoju szkodliwych dla zdrowia drobnoustrojów.

Właśnie dlatego, termin przydatności do spożycia powinien być przestrzegany — oczywiście, niektóre produkty mogą nadawać się spożycia również kilka dni po jego przekroczeniu, należy jednak być szczególnie ostrożnym. Warto również ufać swoim zmysłom. Jeżeli zapach, wygląd lub smak takiego produktu wydaje nam się podejrzany, nie powinniśmy jeść go "na siłę".

A data minimalnej trwałości? Ten sposób oznakowania znajdziemy zwykle na produktach trwałych, niewymagających przechowywania w lodówce — np. mące, makaronach, słodyczach, kawie czy herbacie. Na produktach tych znajduje się najczęściej określenie "najlepiej spożyć do", po którym podana jest data. W tym przypadku nie ma obowiązku podawania dokładnego dnia, wystarczy miesiąc.

Co jeśli produkt taki zechcemy spożyć po podanej dacie? W przypadku produktów oznaczonych datą minimalnej trwałości, dochodzić może do pogorszenia ich jakości odżywczej, a więc np. zmniejszenia zawartości witamin czy pogorszenia smaku. Zwykle nie powinno jednak w tym przypadku dojść do zanieczyszczenia drobnoustrojami, chyba że produkt pozostaje przez długi czas otwarty (np. w długo otwartej mące może dojść do rozwoju pleśni).

Oczywiście, podobnie jak w przypadku terminu przydatności do spożycia, warto ufać swoim zmysłom i pozbywać się produktów o podejrzanych właściwościach sensorycznych. Pamiętaj jednak, że przekroczenie daty minimalnej trwałości, zwłaszcza niewielkie, to nie dramat!

Sposób przechowywania

Dlaczego sposób przechowywania jest ważny? Najbardziej oczywistym przykładem są tutaj produkty wymagające temperatury lodówkowej. Poza lodówką do ich zepsucia dojdzie w czasie dużo krótszym niż ten wskazany obok określenia "należy spożyć do".

Sposób przechowywania jest także istotny np. w przypadku nierafinowanych olejów roślinnych — opakowania z ciemnego szkła nie są w ich przypadku stosowane bez powodu. Zbyt duża ilość światła słonecznego może prowadzić do degradacji zawartych w nich składników odżywczych.

Warto również zwrócić uwagę na jajka. Za optymalną temperaturę ich przechowywania uznaje się 12–13 stopni, a więc temperaturę "pośrednią" między lodówką a temperaturą pokojową. Właśnie dlatego można rozważyć pozostawienie ich w chłodniejszym pomieszczeniu, np. przedpokoju czy piwnicy, jeżeli go jednak nie posiadamy bezpiecznym wyborem będzie boczna półka lodówki.

Jak widzisz, opakowania produktów spożywczych to niezwykła baza wiedzy. Możesz się z niej dowiedzieć wiele o jakości produktów i bezpiecznym korzystaniu z nich. Warto więc czytać etykiety, zwłaszcza, gdy decydujemy się na zakup jakiegoś produktu po raz pierwszy lub nie jesteśmy pewni jak bezpiecznie go przechowywać. Jeżeli zaś do tej pory nie zwracałeś uwagi na etykiety, warto je przeanalizować. Być może będziesz zaskoczony!

Michał Wrzosek
Centrumrespo.pl